De Nederlandse bevolking is ruim acht en een half uur per dag met media bezig. Laat deze zin even goed tot u doordringen. Toen ik dat een jaar of wat geleden las, schrok ik mij rot. Ben ik echt dagelijks meer met media bezig dan dat ik slaap of werk? Zo ja, wil ik dat wel? Ik begon een onderzoek en raakte verzeild in de wereld van de mediawijsheid. Dat we zo enorm opgaan in de media blijkt uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit 2016. Het drong direct tot mij door hoe complex te media zijn geworden en hoe belangrijk het is om het publiek meer mediawijs te maken. Zowel via de Volksuniversiteit in Rotterdam als de Universiteit van Amsterdam lanceerde ik mijn cursus Mediawijsheid.
Ik viel bij mijn cursisten met de deur in huis. “Realiseren jullie je dat jullie je meer dan acht uur per dag door de media laten gijzelen?”, vroeg ik enigszins provocerend. De eerste begrijpelijke reactie was: “Dat is niet waar. Hoe kom je daarbij?” Vervolgens maakte ik ze bewust van hun mediagedrag. Via een vriendelijke omweg probeerde ik erachter te komen waar ze verslaafd aan waren. Ik begon met tv-kijken en radio of Spotify luisteren, met nieuws, soaps en voetbal, ging door met gamen en de vraag wie er ’s nachts op zijn mobieltje actief was en eindigde met vragen over daten, porno en het maken van naaktselfies. Daarbij viel het me op dat de deelnemers opvallend openhartig over hun gedrag spraken.
In vrij korte tijd kwam men tot de erkenning dat het mediagedrag nogal uit de hand gelopen was en dat het geen kwaad kon daar wat aan te doen. Ik verstrekte tal van praktische tips (las een tv-loze avond in, plak het kijkgaatje van je laptop af, etc.) en ik legde uit hoe je kan proberen jezelf beter te disciplineren. Wat niet makkelijk is.
In de volgende fase van de cursus maakte ik de sprong van vooral passief consumeren naar actief met de media aan de slag gaan. De leerlingen konden kiezen uit schrijven, fotograferen en/of filmen of mondeling communiceren. Schrijf een blog over jezelf. Ga de straat op en kies een thema (taaluitingen, straatvuil, groen, mobiliteit) om foto’s of filmpjes van te maken. Ga skypen of zoomen met familieleden in het buitenland of interview iemand die je interessant vindt. Bij deze lessen werden gastdocenten ingeschakeld om te helpen de basisvaardigheden onder de knie te krijgen en op de hoogte te raken van de nieuwste technische mogelijkheden. Want de techniek verandert permanent.
Dat de cursus als positief werd ervaren, hoefde niet te verbazen. Men werd zich bewust van uiteenlopende uitingen van mediaverslaving en werd gestimuleerd om er anders maar ook actiever mee om te gaan. Leuk om daar als oude lul mee bezig te zijn.
Door die activiteit werd mij duidelijk hoe urgent het is om mensen structureel mediawijs te maken. Dat je al vanaf het basisonderwijs leert wat de media zijn, hoe je er meer mee om kunt gaan, waar je de informatie kan vinden en hoe je je moet beschermen. Als je hier dieper in wilt duiken, google dan ‘mediawijzer.net’ en bestudeer het nieuwe competentiemodel 2021.
Door corona zijn we meer op internet en digitale communicatie aangewezen dan onder normale omstandigheden. Ik heb heel wat afgezoomd en het valt me op hoe vaak de techniek het daarbij nog laat afweten. Er gaat niets boven normaal menselijk contact. Dat is misschien wel mediawijsheid nummer 1.
